کتاب‌های داستانی، علمی، مرجع و... در سایز مشخص تولید می‌شوند مثلا کتاب قرآن، با کتاب‌های درسی ابعاد و نوع صفحه‌آرایی متفاوتی دارد. این موضوع بر می‌گردد به نوع انتخاب قطع کتاب که انواع گوناگونی دارد. در این مقاله می‌خواهم در مورد دو مورد از موارد قطع کتاب یعنی رحلی و وزیری و فرق قطع رحلی و قطع وزیری صحبت کنیم.
اینها دو قطع پرمصرف در صنعت چاپ هستند حتما نباید از اهالی صنعت چاپ باشید تا این مطالب برای شما مفید باشد بهتر است چنین اصطلاحاتی را بدانید تا سطح اطلاعات عمومی شما بالاتر رود. قبل از اینکه بدانیم فرق رحلی و وزیری در چیست بهتر است با قطع وزیری و قطع رحلی جداگانه آشنا شویم سپس بدون اینکه توضیح دیگری بدهم متوجه تفاوت این دو خودتان خواهید شد.
اهالی صنعت چاپ به طول و عرض کتاب قطع یا سایز می‌گویند. قطع‌های متفاوتی داریم که هر کدام برای شاخص کتاب استفاده می‌شود. بیشتر کتاب‌های که در اطراف ما است و با آن سر و کار دارید کتاب‌های مدرسه، دانشگاه، کتاب‌های کمک آموزشی‌اند که با اندازه‌گیری قطع وزیری صفحه‌آرایی می‌شوند. علاوه بر اینکه طول و عرض وزیری ابعاد مشخصی دارد میزان تو رفتگی متن، رعایت شدن اندازه حاشیه از هر چهار طرف کتاب، فاصله استاندارد و اندازه خطوط از یکدیگر و... در قطع وزیری مشخص شده است و طبق آن کتاب چاپ می‌شود.
انتخاب قطع وزیری برای کتاب‌ها سبب می‌شود کمترین دور ریز کاغذ را داشته باشیم. اصل زیباسازی و خوانا بودن همان طور که در کتاب‌ها می‌بینیم در این قطع رعایت می‌شود. ویراستاران انتشاراتی صفحه آرایی و صفحه‌بندی را انجام می‌دهند زیرا جز به جز قطع وزیری آشنا هستند و بدون اینکه کتاب چاپ شود چیدمان آن کتاب در ذهنشان نقش می‌بندد.
سایز قطع رحلی از کتاب‌های معمولی بزرگ‌تر است. قسمت صفحه‌بندی کتاب بسته به محتوای آن تک‌ستون و یا دو ستون متغیر می‌شود. کتاب‌های که به عنوان یک مرجع و یا رفرنس هستند و اطلاعات زیادی را به کاربر می‌دهند عموما با قطع رحلی چاپ می‌شوند. نمونه نوشتن در قطع رحلی ریزتر و به صورت دو ستون انجام می‌شود. علت این که قطع رحلی برای این چنین کتاب‌های انتخاب می‌شود، این است که حجم و وزن کتاب از اعتدال برخوردار شود و البته هزینه چاپ هم کمتر شود. کتاب‌های مانند شاهنامه، قرآن مجید و کلیه کتاب‌های که احتیاج به تذهیب، معنی، زیباسازی، تفسیر دارد صفحه آرایی آن کاملا متفاوت شده و عموما در این قطع چاپ می‌شوند.
همان طور که گفته شد این دو قطع علاوه بر کاربرد در ابعاد هم با هم متفاوت هستند که در ادامه به بررسی ابعاد هر یک خواهیم پرداخت:
• سایز قطع وزیری: ابعاد ۲۴*۱۷ سانتی‌متر بیشتر برای کتاب‌های دانشگاهی و علمی در نظر گرفته شده است، این قطع یک سایز دیگر هم دارد که با نام نیم وزیری شناخته می‌شود که ابعاد آن برابر است با ۱۷*۱۲ سانتی‌متر است.
• سایز قطع رحلی: ابعاد قطع رحلی به دلیل گستردگی ابعاد چاپی به سه سایز متفاوت تقسیم‌بندی می‌شود. بزرگ ۶۰*۳۰، متوسط ۵۰*۳۰، کوچک ۲۹*۲۱.
نکته: ابعادی که برای قطع وزیری و رحلی نوشتیم ابعاد آماده و برش خورده کتاب است ویراستاران در هنگام طراحی نیم سانت اضافه‌تر در نظر می‌گیرند.
در این مقاله به موضوع تفاوت قطع رحلی و قطع وزیری پرداختیم، همچنین در مورد اندازه‌های استاندارد آن‌ها برای چاپ نوشتم. همان طور که مشاهده کردید به طور خلاصه تفاوت این دو قطع علاوه بر ابعاد و سایز به نوع محتوای کتاب نیز مرتبط است. برای مثال برای چاپ کتاب درسی از قطع وزیری و برای چاپ شاهنامه از قطع رحلی استفاده می‌کنند. برای چاپ انواع کتاب می‌توانید به مجتمع چاپ کهن مراجعه کنید.
نظر شما درباره تفاوت قطع رحلی و قطع وزیری چیست؟ چیست؟