فرم بندی در چاپ کتاب یکی از اصطلاحات رایج در زمینه چاپ کتاب است. اکنون این سوال برای بسیاری از افراد که قصد چاپ کتاب دارند این سوال پیش می‌آید که فرم بندی در چاپ کتاب چیست؟ اگر به دنبال پاسخ به این سوال هستید تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
فرم بندی در چاپ نوعی روند چیدمان صفحات کتاب است که پس از تاشدن و اصلاح، صفحات به ترتیب صحیح ظاهر شوند. چاپگرها معمولا از نرم افزار ویژه فرم بندی مانند Adobe InDesign برای مرتب کردن صفحات کتاب به صورت بهینه استفاده می‌کنند. هدف اصلی از فرم بندی در کتاب‌ها پر کردن صفحات اصلی تا حد امکان است که در مرحله تولید قبل از ایجاد صفحات چاپ انجام می‌شود.
برای اینکه صفحات کتاب به ترتیب و براساس نحوه خواندن ظاهر شوند، ترتیب و موقعیت آن‌ها در فرم بندی باید با ترتیب معمول مطالعه کتاب متفاوت باشد. بعضی از صفحات باید به صورت وارونه برای فارسی زبانان بر روی برگه چاپ شوند تا در محصول نهایی از سمت راست قرار بگیرند و در ترتیب عددی نیز صحیح ظاهر شوند.
فرم بندی از همان اولین روزهای چاپ یک ضرورت محسوب می‌شد. نهایتا در اواخر قرن بیستم، بیشتر حروف‌چینی، روی فیلم عکاسی انجام و ورق‌ها به صورت دستی روی یک میز نوری و در فرآیندی به نام استریپینگ ترکیب می‌شدند. کارگران ماهر هم ساعت‌های زیادی را صرف توالی و جهت دهی صحیح قطعات فیلم می‌کردند.
همین کار سبب افزایش زمان و هزینه تولید محصولات چاپی و البته نیاز به نیروی کار ماهر داشت.
به علت وجود مشکلات زیادی که در امر فرآیندهای فرم بندی در چاپ کتاب به صورت دستی وجود داشت، نیاز به فرم بندی دیجیتال برای انجام این فرآیند بیشتر محسوس شد تا در نهایت در سال ۱۹۸۹ اولین نرم‌افزار فرم بندی به نام Impostrip تولید شد. فرم بندی دیجیتال در آن زمان مقوله‌ای انقلابی محسوب می‌شد که با کمک کامپیوتر به تسهیل کار در صنعت چاپ می‌پرداخت. امروزه کل فرآیند چاپ تحت تأثیر فنآوری و نرم افزارهای طراحی و فرم بندی قابل انجام می‌شود. خوشبختانه امروزه با وجود پیشرفت‌هایی که در صنعت چاپ صورت گرفت نرم‌افزارهای متفاوتی و گوناگونی هم برای فرآیند فرم بندی به بازار عرضه شده است.
از جمله نرم افزارهای رایج برای فرم بندی در چاپ کتاب عبارت است از:
• کرل (CorelDraw)
• ایلوستریتور (Adobe Illustrator)
• این دیزاین (Adobe InDesign)
• اسکرایبس (Scribes)
• اینک اسکیپ (Inkscape)
• مایکروسافت پابلیشر (Microsoft Publisher)
انواع کاربرد فرم بندی در چاپ
چاپ تجاری شامل تولید کاتالوگ، مجله، بروشور، بسته بندی، جزوه، تراکت، سِت اداری، کارت ویزیت و همچنین پوستر و بیلبورد است. برای اسناد چند صفحه‌ای مانند مجلات یا بروشورها، تمام صفحات در امضاها ترکیب می‌شوند. این امضاها برگه‌های چاپ شده‌ای هستند که به اندازه صفحه مورد نیاز تا می‌شوند. فرم بندی در چاپ معمولا متأثر از عوامل مختلف شامل نوع محصول چاپی، تعداد صفحات، دو رو یا تک رو بودن، نوع متریال این که کاغذ یا مقوا باشد، ماشین چاپ و سایزهای گوناگون هستند.
انواع سایز رایج در فرم بندی
سه نوع دسته‌بندی در دستگاه‌های چاپ وجود دارند که به ترتیب شامل ۴.۵ ورقی، ۲ ورقی و GTO که ۴.۵ ورقی شامل سایزهای ۷۰ سانتی‌متر در ۱۰۰ سانتی‌متر و ۹۰ سانتی‌متر در۶۰ سانتی‌متر، 2 ورقی شامل اندازه‌های ۷۰ سانتی‌متر در۵۰ سانتی‌متر و ۴۵ سانتی‌متر در۶۰ سانتی‌متر و GTO شامل سایزهای کوچک‌تر هستند.
انواع فرم بندی در چاپ کتاب
مفهوم فرم بندی در چاپ بيشتر به كتاب و مجلات اشاره دارد. در فرم بندی كتاب پيچيدگی‌های بسياری وجود دارد که معمولاً به تعداد صفحات، مراحل و نوع صحافی شامل ته دوخت، جلد سخت يا گالينگور، ته چسب يا شوميز، سيمی، مفتول، لوپ و... وابسته است. می‌بايست تعداد صفحات كتاب زوج و قابل تقسیم به ۱۶ صفحه باشد. تعداد و نوع فرم بندی كتاب براساس قطع و تعداد صفحات صورت می‌گیرد. با توجه به ابعاد كاغذ در ايران معمولاً فرم ۱۶ صفحه‌ای بيشترین کاربرد را دارد. فرم بندی بر اساس قطع کتاب به شرح زیر است:
• قطع کتاب سلطانی: دارای اندازه کاغذ 100 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 4، اندازه بعد از برش 34 سانتی‌متر در 49 سانتی‌متر
• قطع کتاب رحلی کوچک: دارای اندازه کاغذ 60 سانتی‌متر در 45 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 4، اندازه بعد از برش 28.5 سانتی‌متر در 21 سانتی‌متر
• قطع کتاب رحلی بزرگ یا همان مدیران: دارای اندازه کاغذ 50 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 4، اندازه بعد از برش 33 سانتی‌متر در 24 سانتی‌متر
• قطع کتاب وزیری: دارای اندازه کاغذ 50 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 8، اندازه بعد از برش 23.5 سانتی‌متر در 17 سانتی‌متر
• قطع کتاب رقعی: دارای اندازه کاغذ 60 سانتی‌متر در 45 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم بندی در چاپ کتاب 8، اندازه بعد از برش 21 سانتی‌متر در 14.5 سانتی‌متر
• قطع کتاب خشتی: دارای اندازه کاغذ 50 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 6، اندازه بعد از برش 22 سانتی‌متر در 21.5 سانتی‌متر
• قطع کتاب بیضایی: دارای اندازه کاغذ 50 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 4، اندازه بعد از برش 34 سانتی‌متر در 24 سانتی‌متر
• قطع کتاب جیبی: دارای اندازه کاغذ 60 سانتی‌متر در 45 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 16، اندازه بعد از برش 14.5 سانتی‌متر در 10 سانتی‌متر
• قطع کتاب پالتویی: دارای اندازه کاغذ 50 سانتی‌متر در 70 سانتی‌متر، تعداد صفحات هر طرف فرم 12، اندازه بعد از برش 21 سانتی‌متر در 10.5 سانتی‌متر
انواع فرم بندی در چاپ کتاب، کاتالوگ و... براساس اندازه کاغذ، مقوا و تیراژ به شرح زیر است:
• فرم کامل
جهت يک بروشور چهار رنگ، تک برگ كه در پشت و رو طرح داشته باشد، فرم کامل مناسب است. با توجه به تيراژ ۵۰۰۰ تايی يک بار رو و بار ديگر در پشت چاپ می‌شود، اين فرم به چهار رنگ که شامل ۸ عدد پليت یا همان زينک است نیازمند دارد.
• فرم سکه ای
جهت يک بروشور كه دو طرف آن دارای طرح، اما تيراژ آن كمتر از ۲۵۰۰ عدد باشد، فرم بندی سکه‌ای مناسب است. در این فرم طرح پشت و رو كنار هم قرار می‌گيرند و زمانی كه ۲۵۰۰ عدد از روی كار چاپ شد، كاغذ را برعكس می‌كنند تا پشت كاغذ نیز چاپ انجام شود. این کار سبب کاهش هزينه پليت و چاپ می‌شود.
• فرم یک رو
يک بروشور كه در يک سمت پشت سفيد آن دارای طرح باشد.
فرم بندی کتاب و مجله اکثر اوقات در لیتوگرافی‌ها قابل انجام هستند. برای این کار از سه روش استفاده می‌شود:
• روش اول : فرم بندی دستی به کمک ساخت ماکت کاغذی آن کتاب یا مجله.
• روش دوم : فرم بندی به کمک نرم افزار ایندیزاین که برای اطمینان باز هم از ماکت کاغذی استفاده می‌کند.
• روش سوم : استفاده از نرم افزارهای فرم بندی که مطمئن ترین و سریع‌ترین روش قابل انجام است.
کلام آخر
همان طور که مشاهده کردید فرم بندی در چاپ کتاب بسیار مهم است، زیرا برای حفظ ترتیب کتاب برای راحتی خوانش مخاطب بسیار مهم است. در نتیجه وقتی کتاب خود را برای چاپ به مراکز چاپ می‌سپارید باید اطمینان حاصل کنید که مراحل فرم بندی را به درستی انجام می‌دهند. برای این که با خیال راحت این کار را انجام دهید پیشنهاد ما به شما مجتمع چاپ کهن است.
نظر شما درباره منظور از فرم بندی در چاپ کتاب چیست؟ چیست؟